1. Mai vàng 5 cánh
Hình 1: Hoa mai vàng 5 cánh
Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho hầu hết các loài mai, vì lúc nghe nói đến mai, thường ta nghĩ ngay đến cây mai vàng 5 cách cựu truyền này. Theo tục lệ, Tết đến, nhà nào cũng bác bỏ mai, với lòng mong ước được một năm đầy may mắn, vui tươi hạnh phúc
Mai vàng 5 cánh còn chia ra:
+ Mai Đọt xanh 5 cánh: hay còn gọi là thanh mai , cây lớn khỏe , bông chùm , chống chịu thời tiết hà khắc, ít sâu bệnh, bông lớn thơm
+ Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa lớn và rất phổ biến, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thành rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng không sai hoa bằng mai sẻ. Loại mai con quấn rễ này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được ưa thích để bác trong dịp Tết nguyên đán.
+ Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, oằn oại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành phân phất theo chiều gió, trông rất quyến rũ.
+ Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u lớn, giống như chùm gởi. Ở chung loanh quanh khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, lúc nở thành một bó hoa lớn to trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
+ Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhàng, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm ham thích vui xuân! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc thù là cây mai này có lá non màu xanh chứ không phải là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai luôn luôn phảng phất có mùi hương thơm nhẹ.
+ Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên không mấy đẹp, ít được ưa thích, nhưng cũng rất sai hoa.
+ Mai cánh tròn: Là cây mai vang 5 cánh to, tròn, kín, đẹp, rất dễ thương. Phần lớn đều thích cây mai này, có người còn quí hơn cây mai rộng rãi cánh, phổ biến màu, nhất là người Trung Hoa, Tết tới tậu sắm loại mai này về bác trong nhà.
+ Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh to, đẹp, dún lại như có ren chung vòng vo, xem rất lạ mắt, dược phổ biến người ưa chuộng trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phơ phất như đàn bướm vàng tung bay.
+ Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dại, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng lộn, rờ thấy trơn tuột chứ ko thấy nhám như lá mai thường. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống tương đối dài và có màu tím tím. Cây mai rừng này ko mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ.
+ Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ (Qui Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dã mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Sắp Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, quận Phan Rang để bán. Đặc điểm cay mai vang videos này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy, lá nhỏ, lúc non màu xanh, trong như giấy. Hoa to, cánh phẳng, trong khoảng 12 – 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn.
+ Mai chủy Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân tỉnh thành năm 1994. Cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất lớn, nên dể tháp ghép với các loại mai khác. Lá to dài màu xanh bóng, chung loanh quanh có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nẹn gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa ko đẹp lắm, nhưng là cây mai mới.
+ Mai lá quắn: Mai quắn, do lá lớn xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh to, nở xòe to nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu tương đối đo đỏ, tương đối đẹp, nhụy cái to rất dài.
Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc trưng là cây mai này có hoa chùm, rất sai hoa. Tết đến, hoa tấp nập đầy cành, vàng tươi, nhóng nhánh, trông rất đẹp mắt.
+ Mai tứ quý: (danh pháp khoa học: Ochna atropurpurea) là một loại hoa mai có hoa màu vàng thuộc chi Ochna của họ [Ochnaceae], còn được gọi là nhị độ mai, tức mai nở 2 lần, trước vàng sau đỏ.
Loại này nở hoa nói quanh năm, tùy theo đặc thù của từng dạng mai, có tên gọi khác nhau. Mai tứ quý Việt Nam cao khoảng 2-3m, còn những loài mai tứ quý ở Thái Lan và 1 vài nước khác thuộc châu Á thì có thể cao đến 8m, hoa có tuyến đường kính khoảng 4cm. Cây ra hoa từ tháng hai tới tháng 5 DL, có trái trong khoảng tháng 4 đến tháng 6. Người ta có thể nhân giống mai tứ quý bằng hạt, chiết cành hoặc giâm cành.
Trên thế giới có rộng rãi loài mai vàng, đài hoa đỏ giống như mai tứ quý Việt Nam nên “mai tứ quý” đại quát có những tên kỹ thuật khác nhau: Ochna atropurpurea; Ochna atropurpurea DC; Ochna integerrima; Ochna serrulata… Người nước ngoài thường gọi mai tứ quý là “cây chuột Mickey” (Mickey- mouse plants), vì họ liên tưởng đài hoa đỏ và trái đen giống như gương mặt của con chuột nức danh này (chuột trong phim hoạt hình). Mai tứ quý Việt Nam thường có hai tầng cánh, còn mai tứ quý nước ngoài chỉ có một tầng cánh, lá màu xanh đậm. Chúng sống trong môi trường có độ ẩm vừa phải, đất phổ thông mùn và có ánh sáng từ 30 tới 50.
Thường trên cây mai tứ quý hoa màu đỏ, hoa nở lần đầu có 5 cánh màu vàng, các cánh hoa rơi rụng rồi năm đài hoa đổi thành mầu đỏ, úp lại ôm ấp lấy nhụy, trông giống như nụ hoa vừa nhú. Nhụy bên trong kết hạt rồi hạt to dần, đẩy 5 đài hoa bung ra trông như hoa mai đỏ vừa nở. Hạt ở giữa các cánh hoa có mầu xanh khi còn non và đổi sang mầu đen lúc già.
+ Mai vàng im Tử (ở vùng núi lặng Tử, hình hai.1.33), chịu được lạnh, và hoa có mùi thơm. Hà Nội ở vĩ độ 20°53′ – 21°23N, có nhiệt độ nhàng nhàng mùa đông là 15.2°C, có lúc sụt xuống 2.7°C (tháng 1/1955). Ngược lại, Vịnh Hạ Long cũng có cộng vĩ độ (20°45′-20°50′ N), nhưng nhờ ảnh hưởng của biển, nhiệt độ trung bình mùa đông ấm hơn (16-18°C), và ít lúc xuống dưới 12°C. Truyền thuyết cho rằng giống Mai yên ổn Tử này là con cháu của gốc Mai Vàng do vua nai lưng Nhân Tông trồng trên núi lặng Tử khi nhà vua đi tu (từ năm 1285 tới 1288).
Mai yên tử nở hoa sau Tết Nguyên Đán, thường ngày trong khoảng giữa tháng Giêng đến tháng 3 Âm Lịch.
2. Các loại mai vàng nhiều cánh
a) Mai 9 cánh
Hình 6: Hoa mai vàng 9 cánh
Cây mai 9 cánh rất quí, là cây mai có 2 tầng cánh: một tầng 5 cánh và một tầng 4 cánh. Hoa nở lớn, xòe tròn, kín, đẹp hơn cây mai vàng 5 cánh.
b) Mai Giảo
Mai 18 cánh Bến Tranh. Là cây mai giảo đa phúc có ba tầng cánh, màu vàng, tròn kín, rất đẹp,nhưng hơi nhỏ, nên ít dược ưa chuộng so với các loại hoa rộng rãi cánh khác.
c) Mai 12-14 cánh Tư giỏi.
Đây là cây mai có ba tầng cánh, cũng nở thẳng tròn, kín, đẹp, nhưng so với các loại mai Giảo 12 cánh, mai Huỳnh Tỷ 24 cánh thì nhỏ hơn.
d) Mai Cửu Long
Đây là cây mai gốc Mỹ Tho, hoa có ba tầng, 24 cánh, màu vàng. Đặc thù cánh nhỏ, dài và nhọn, trông cũng rất lạ, nhưng hoa cũng nhỏ.
Là loại mai mới phát hiện,có hai tầng, 12cánh to to, lớn hơn mai Giảo Thủ Đức và loại hoa chùm, nở đầy cành rất đẹp. Loại này cũng còn đang nhân giống. Loại hoa 12 cánh này có thể nói là hoa lớn nhất trong các loại mai vàng. Cách đây không lâu còn có mai Tai Tượng hoa rất to, rất đẹp .
e) Mai 24 cánh Thủ Đức
f) Mai Huỳnh Tỷ
g) Mai 120-150 cánh Bến Tre
h) Mai 70-80 cánh
Là cây mai 120 cánh suy yếu, có năm ra phổ quát cánh, có năm ra ít cánh: có 100 cánh hoặc 70 cánh
đại quát các loại mai này là đột biến, không đáng nói. Nhưng có khi thấy cũng rất hay, rất lạ……
3. Mai vàng phổ biến cánh đột biến
Đột biến là bất thường do thời tiết, do cách trồng, do nở trái mùa nên mới nảy sinh ra rộng rãi loại hoa kỳ lạ, có lúc có rộng rãi cánh, có khi quá ít cánh, có trùng hợp ra được cánh mà chỉ ra có núm nhụy thôi.
a) Mai 14 – 15 cánh.
Là cây mai 9 cánh quá tươi tốt nên ra hoa đột xuất tới 14-15 cánh to đẹp, hoặc cây mai 18 cánh suy yếu, nên ra hoa có 14-15 cánh.
b) Mai 18 – 20 cánh
Có không ít loại mai cánh bị suy yếu do nắng gắt quá, hoặc do trồng thiếu chăm sóc, nên ra hoa có 18 – 20 cánh.